یادی از خوانندگان قدیمی موسیقی اصیل ایرانی

*جواد بدیع زاده (1280-1358 )

نام ترانه : خزان عشق

آهنگساز: بدیع زاده

شاعر: رهی معیری

دستگاه: همایون

شد خزان گلشن آشنایی                  بازم آتش زد به جان جدایی

عمرمن ای گل طی شد بهرتو                       وز توندیدم جزبدعهدی و بی وفایی

با تو وفا کردم تا به تنم جان بود                   عشق و وفاداری با تو چه دارد سود

آفت خرمن مهر و وفایی                            نوگل گلشن جور وجفایی

از دل سنگت آه        

دلم از غم خونین است                    روش بختم این است

از جام غم مستم               دشمن می پرستم

تا هستم

تو و مست ازمی به چمن ،چون گل خندان                   از مستی بر گریه من

با دگران در گلشن نوش می                        من زفراغت ناله کنم تا کی

تو و چون می لاله کشیدن ها                       من و چون گل جامه دریدن ها

زرقیبان خواری دیدن ها                                                                

دلم از غم خون کردی                    چه بگویم چون کردی

دردم افزون کردی

برو ای از مهر و وفا عاری             برو ای عاری ز وفاداری

که شکستی چون زلفت عهد مرا

دریغ و درد از عمرم                     که در وفایت شد طی

ستم به یاران تا چند                       جفا به عاشق تا کی

نمی کنی ای گل یکدم یادم               که همچون اشک ازچشمت افتادم

تا کی بی تو بود                ازغم خون دل من

آه از دل تو

گرچه ز محنت خوارم کردی                         با غم و حسرت یارم کردی

بکن ای گل با من هر چه توانی ناز                          هر چه توانی ناز

کز عشقت میسوزم باز

مطالبی درباره دستگاههای موسیقی ایرانی:

در موسیقی ایرانی بر حسب بروج دوازده گانه ، 12مقام مشخص شده است به این ترتیب: راست،اصفهان،عراق،کوچک، بزرگ، حجاز، بوسلیک،غشّاق،حسینی، زنگوله، نوا، رهاوی یا رهاوندی.

همچنین گروهی هفت دستگاه به این نامها آورده اند:

راست پنجگاه،چهارگاه،سه گاه،ماهور،نوا،شور، همایون.

متأخران پنج دستگاه از شور استخراج کرده اند با این نامها: دشتی، اصفهان، ابوعطا، بیات ترک، افشاری.

در زمان ساسانیان آهنگهای گوناگون معمول بوده و سی لحن باربد معروف است(موسیقیدان زمان خسرو پرویز). اما پیش ازخسروپرویزدر ایران سرود و موسیقی اهمیتی شایان داشته و بهرام گور عده ای از نوازندگان هندی را به ایران آورده است. نغمه های زمان ساسانی بر حسب روزهای هفته و ماه وسال مشتمل بر 7 خسروانی و30 لحن و 360 دستان بوده است که در دیوان منوچهری و شعرای دیگرجدا جدا ازآنها نام برده شده است.نظامی گنجوی نامهای30لحن را منظوم ساخته و صاحب برهان قاطع با اندک تغییری آنها را به ترتیب الفبا بدین قرار بیان کرده است:

1-آرایش خورشید یا آرایش جهان2- آئین جمشید3- اورنگی4- باغ شیرین 5- تخت طاقدیسی6- حقه کاووس 7- راح روح 8- رامش جان 9- سبز در سبز10- سروستان 11- سرو سهی 12- شادروان مروارید 13- شبدیز 14- شب فرخ یا فرخ شب 15- قفل رومی 16- گنج بادآور 17- گنج کاووس 18- گنج سوخته 19- کین ایرج 20- کین سیاوش 21- ماه بر کوهان 22- مشک دانه 23- مروای نیک 24- مشک مالی 25- مهربانی یا مهرگانی26- ناقوسی 27- نوبهاری 28- نوشین باده یا باده نوشین 29- نیمروز 30- نخجیرگانی

داوری

با دو چشم و گوش و فکرت             با درایت و فراست

با ذکاوت و کیاست                         همه مون قلم به دستیم(مَگِه نَه)

زیَدِ عرب برستیم                           با مغولها ننشستیم

نه مجوس وترک و تاتار                 بخدا ما حق پرستیم(مگه نه)

تشنه مِی صفائیم                           کُشته مهر و وفائیم

بری از حیله و غدریم                   نشئه مست اَلَستیم(مگه نه)

ما همه زبر و زرنگیم                    همه پارچه ای یه رنگیم

بری از خفّت و ننگیم                      همگی مردانه مردیم(مگه نه)

نه هلاکو و نه تاتار                        نه کریم خان و نه افشار

نه فتحعلی خان قاجار                     ما همه رآیت بدستیم(مگه نه)

نه تزار روس و رومی                    نه زطاغیان بوغی

نه ابوجهل ویزیدیم                         ماهمه شمشیر بدستیم(مگه نه)

نه فرنگی و نه زنگی                     نه حشیشی و نه بنگی

نه که موبور و افندی                     ماهمه عالِم پرستیم(مگه نه)

نه چریکیم نه فدایی                       نه که مشتاق جدایی

در ره وطن پرستی                        ما همه نخورده مستیم(مگه نه)

علت نامگذاری اصفهان، سَکَن جبین ،تنبک

 در سالهای 36-37 سال اول دبیرستان بودم. دبیر ادبیاتی خوش سیما و باسواد روز اول سال تحصیلی به کلاس امد و چون کتابها هنوز نیامده بود و برنامه درسی جا نیفتاده بود چند نکته جالب برای دانش آموزان بازگو کرد. ازجمله علت نامگذاری اصفهان از جی به اصفهان و سکن جبین  اینگونه بیان کرد.خداوند ایشان را سلامت بدارد.        

سلیمان نبی (ع) وزیری داشت بنام آصف بن برخیا .وی یکی از علمای بنی اسراییل (طبق روایات وزیر حضرت سلیمان )بود و بر علوم غریبه نیز تسلط داشت تا روزی که حضرت سلیمان بنوعی سردرد مبتلا شد. پزشکان به او توصیه کردند به منطقه ای که آب و هوای معتدل داشته باشدرحل اقامت گزیند.وی نیز به اتفاق آصف وزیرش به اصفهان که تا آن زمان جی نامیده میشد مسافرت کردند.پس از مدتی احساس درد کمتری در پیشانی خود کردند پس رو به آصف میگویند:"هان یعنی اینجا همان منطقه ایست که طبیب توصیه کرده است."از این پس نام جی به اصفهان تبدیل میگردد.

وجه تسمیه سکن جبین: پیرو مطلب بیماری حضرت سلیمان دارویی که برای وی تجویز میشود عصاره نیشکر باضافه مقداری سرکه بوده که پس ازتهیه ونوشیدنش میگوید:"سَکَن جبین". به عربی معنی میشود پیشانی دردش ساکت شد و این در حال حاضرهمان سکن جبینی است که معرف حضورهمگان است.

وجه تسمیه تنبک یا ضرب:تا قبل از مرحوم استاد حسین تهرانی نوازنده تنبک، کتاب مفیدی برای فراگیری تنبک تدوین نگردیده بود و استاد حسین تهرانی بصورت علمی کتابی در این زمینه تدوین میکند.وی روزی در پاریس کنسرتی برگزار میکند .فرانسویان میبینند الت موسیقی ای که وی مینوازد از جلو ضربه میخورد و از عقب صدایش خارج میشود و تن (tone) به زبان انگلیسی بهمعنی صداست و بک "back" بمعنی عقب است و سرانجام این نام برای ضرب "عربی" که معادل فارسی ندارد اطلاق میشود.(نقل از رادیو فرهنگ)

یادباد آن روزگاران

یاد باد آن روزگاران یاد باد